Αιγαίο: χωρικά ύδατα/διεθνή ύδατα

.
ΣΥΝΑΦΕΣ: επικράτεια : θαλάσσιες ζώνες εθνικής δικαιοδοσίας

–

Τα διεθνή ύδατα στο Αιγαίο (πολύ ανοικτό γαλάζιο+μεσαίο γαλάζιο), στην περίπτωση ζώνης χωρικών υδάτων πλάτους 6 ναυτ. μιλίων, όπως ισχύει σήμερα (σκούρο γαλάζιο). Σε περίπτωση επέκτασης της ζώνης στα 12 ναυτ. μίλια, τα διεθνή ύδατα θα περιορίζοντο ΜΟΝΟ στο ανοικτό γαλάζιο, δημιουργώντας έξη «κλειστές λίμνες». Ο παρών χάρτης δεν πραγματεύεται το ζήτημα του εθνικού εναέριου χώρου, που εξετάζεται αλλού (μεγαλώστε το)

Πηγή : Le Monde diplomatique (1997), όπως το τροποποιήσαμε.

Άλλες Πηγές :

Χωρικά Ύδατα – Εναέριος χώρος (η σχετική τρέχουσα σελίδα του ΥΠΕΞ)

Οι ελληνικές θέσεις για τον ελληνικό εναέριο χώρο και τα χωρικά ύδατα (η σχετική παλαιά σελίδα του ΥΠΕΞ)

Σχετικά βιβλία

©–ΑνθρωποΓεωγραφίες

 

Πολιτική Γεωγραφία της θάλασσας

.
Δείτε επίσης: θαλάσσιες ζώνες εθνικής δικαιοδοσίας
.
Χωρικά ύδατα (territorial sea)

Κατά το 13^ο-14^ο αι. οι Νορβηγοί, οι Δανοί, οι Άγγλοι και οι Ολλανδοί ελέγχουν μεγάλα τμήματα της Βόρειας Θάλασσας και του Βόρειου Ατλαντικού Ωκεανού. Αυτό γινόταν μέσω συνθηκών ή μονομερών πράξεων και τις περισσότερες φορές αυτές οι περιοχές δεν ήταν ορισμένες με ακρίβεια, ήταν όμως πάντοτε κλειστές θαλάσσιες περιοχές. Τον 14^ο αι. αυξήθηκε σημαντικά η δραστηριότητα στη βόρεια θάλασσα. Αναπτύχθηκε ο ολλανδικός αλιευτικός στόλος και παράλληλα, αλιευτικά από τη Φλάνδρα, τη Γαλλία και την Αγγλία μετείχαν σε έρευνες για την αναζήτηση των καλύτερων αλιευτικών περιοχών, με αποτέλεσμα να έρχονται σε προστριβές μεταξύ τους. Στο τέλος του 16^ου αι. το ζήτημα των δικαιωμάτων των χωρών στις γειτονικές τους θάλασσες αναδείχθηκε σε μια πρώτου μεγέθους νομική μάχη. Στη δεκαετία του 1590 οι Δανοί, νέα ναυτική δύναμη που διαδέχθηκαν τους Νορβηγούς, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την πρακτική των κλειστών θαλάσσιων περιοχών που είχαν κληρονομήσει απ’ τους Νορβηγούς. Αντ’αυτού ανακοίνωσαν ότι μια ζώνη πλάτους 8 ναυτικών μιλίων γύρω από την Ισλανδία τους θα αποτελούσε τα χωρικά ύδατα της Δανίας. Μερικοί απ’ τους πλουσιότερους βόρειο-ευρωπαϊκούς ιχθυότοπους υπήρχαν στα ανοιχτά της Νορβηγίας, της Ισλανδίας και των νήσων Φερόε και γι’ αυτό σύντομα το βασίλειο της Δανίας καθόρισε παρόμοιες ζώνες γύρω από αυτές τις περιοχές. Δεν πέρασαν πολλά χρόνια και οι Δανοί αύξησαν το πλάτος αυτών των ζωνών: στα μέσα του 17^ου αιώνα, απαίτησαν να έχουν πλάτος είκοσι τέσσερα ναυτικά μίλια. Εν τω μεταξύ οι Άγγλοι καθόρισαν παρόμοιες γραμμές γύρω από το νησί τους και απαιτούσαν από τους Ολλανδούς και τους υπόλοιπους που ψάρευαν κοντά στις ακτές τους να ζητούν άδεια αλιείας.

Έτσι ξεκίνησε η νομική διαμάχη η οποία εν τέλει παρήγαγε πολλούς από τους κανόνες που ισχύουν σήμερα στο διεθνές δίκαιο της θάλασσας. Οι Δανοί που δεν είχαν μεγάλη ακτογραμμή και ούτε πλούσιους ιχθυότοπους κοντά τους, προέβαλαν τον ισχυρισμό ότι ο αποκλεισμός θαλάσσιων περιοχών αποτελούσε παραβίαση του διεθνούς «εθιμικού» δικαίου. Στο τέλος του 17^ου αι. αυξήθηκε η ένταση αυτής της διαμάχης και έγιναν τέσσερις ναυμαχίες ανάμεσα στους Άγγλους και στους Νορμανδούς, παράλληλα εντονότατες διεκδικήσεις. Οι Ολλανδοί απέρριπταν κάθε είδους περιορισμό εκτός από μια στενή ζώνη χωρικών υδάτων που θα μπορούσε να οριστεί από το βεληνεκές μιας κανονιάς. Οι Άγγλοι επέμεναν στην αρχή των εκτεταμένων κλειστών θαλάσσιων περιοχών. Όπως οι Ολλανδοί έτσι και οι Άγγλοι ανέπτυξαν σιγά-σιγά τον εμπορικό τους στόλο και άρα επεδίωκαν ο στόλος αυτός να αντιμετωπίζει όσο γίνεται λιγότερους περιορισμούς. Η διαμάχη εστιάζεται τώρα στον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να καθοριστεί το πλάτος της ζώνης των χωρικών υδάτων.

Το 1745 οι Δανοί ανακοίνωσαν μονομερώς ότι διεκδικούν χωρικά ύδατα πλάτους τεσσάρων ναυτικών μιλίων. Εν συνεχεία προτάθηκαν τα τρία ναυτικά μίλια σαν ένας γενικά αποδεκτός κανόνας. Στο τέλος του 19^ου αι. οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία υιοθέτησαν τα τρία ναυτικά και το πλάτος αυτό έγινε σύντομα ένας κανόνας για πολλά μέρη του κόσμου. Ωστόσο οι Σκανδιναβοί συνέχισαν να απαιτούν τέσσερα ναυτικά μίλια ενώ η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Οθωμανική αυτοκρατορία απαιτούσαν έξι ναυτικά μίλια.

Κατά το μεγαλύτερο μέρος του 19^ου αι. και το πρώτο μισό του 20^ου η κατάσταση παρέμενε σταθερή στα τρία ή τέσσερα ναυτικά μίλια. Το 1951 80% της χωρητικότητας των εμπορικών πλοίων του κόσμου ανήκε σε χώρες που είχαν δεχθεί τα τρία ναυτικά μίλια,10% σε κράτη που δέχονται τα τέσσερα ναυτικά μίλια. Σήμερα για τα περισσότερα παράκτια κράτη ισχύουν τα δώδεκα ναυτικά μίλια.

Γενικά μιλώντας, οι μείζονες θαλάσσιες δυνάμεις απαιτούσαν από τις ελάσσονες χωρικά ύδατα μικρού πλάτους, ώστε τα πλοία τους να έχουν όσο το δυνατόν λιγότερους περιορισμούς. Αντίθετα οι ασθενέστερες ναυτικές δυνάμεις προτιμούσαν το εύρος της ζώνης των χωρικών υδάτων να είναι μεγαλύτερο, ώστε να κρατούν μακριά από τις ακτές τους εχθρικά ή εκμεταλλευτικά ξένα πλοία. Τα κράτη κατέληξαν σε μια συμφωνία για χωρικά ύδατα πλάτους δώδεκα μιλίων, τα οποία μετράμε με αφετηρία την βασική περιβάλλουσα γραμμή. Δηλαδή: όταν η ακτογραμμή είναι ιδιαίτερα πολυσχιδής τότε χρησιμοποιούμε τη βασική περιβάλλουσα γραμμή.

Τα χωρικά ύδατα αποτελούν ζώνη εθνικής κυριαρχίας του παράκτιου κράτους (είναι τμήμα της επικράτειας του) όπως ακριβώς και η ξηρά. Η εθνική κυριαρχία ισχύει πάνω από την ξηρά και τα χωρικά ύδατα και περιλαμβάνει και τον εθνικό εναέριο χώρο. (Δείτε: Τι είναι επικράτεια & ποια στοιχεία την αποτελούν)

Ωστόσο υπάρχει ένας μείζων περιορισμός στην εθνική κυριαρχία του παράκτιου κράτους σχετικά με τα χωρικά του ύδατα: οφείλει να εγγυάται την αβλαβή διέλευση (innocent passage) στα ξένα πλοία συμπεριλαμβανομένων και των πολεμικών. Η διέλευση είναι αβλαβής όσο «… δεν θέτει σε κίνδυνο την ειρήνη, την τάξη και την ασφάλεια του παράκτιου κράτους…». Τα υποβρύχια που διασχίζουν τα χωρικά ύδατα του παράκτιου κράτους είναι υποχρεωμένα να πλέουν στην επιφάνεια και να δείχνουν την σημαία τους. Τέλος, τα αεροπλάνα δεν έχουν δικαιώματα αβλαβούς διέλευσης στις θαλάσσιες περιοχές που βρίσκονται μεταξύ της βασικής περιβάλλουσας γραμμής και της ακτογραμμής.

Νησί είναι ένα κομμάτι ξηράς που έχει σχηματιστεί με φυσικό τρόπο, περιβάλλεται από θάλασσα, που εξέχει από το νερό ακόμη και κατά την πλημμυρίδα και που μπορεί να συντηρήσει ανθρώπινη ζωή ή δική του οικονομική ζωή.

Βραχονησίδα λέμε ένα νησί που δεν κατοικείται και δεν έχει δική του οικονομική ζωή. Αντίθετα με το νησί η βραχονησίδα ΔΕΝ έχει ζώνη αποκλειστικού οικονομικού ελέγχου ούτε υφαλοκρηπίδα. Οι βραχονησίδες ΕΧΟΥΝ χωρικά ύδατα και περιβάλλουσα ζώνη.

Ζώνες μειωμένης Εθνικής Κυριαρχίας (Zones of reduced sovereignty)

1.- Περιβάλλουσα ζώνη (γειτνιάζουσα ζώνη, contiguous zone)

Κάθε παράκτιο κράτος έχει δικαίωμα να ορίσει μια περιβάλλουσα ζώνη συνεχόμενη με τα χωρικά του ύδατα, πλάτους όχι μεγαλύτερου από είκοσι τέσσερα ναυτικά μίλια από τη βασική περιβάλλουσα γραμμή. Μέσα σ’ αυτή σε αυτή τη ζώνη το παράκτιο κράτος δικαιούται να ασκεί ελέγχους:

Για την πρόληψη παραβάσεων που αφορούν την τελωνειακή νομοθεσία, τη φορολογική νομοθεσία, την υγειονομική νομοθεσία και την μετανάστευση.

Δικαιούται να τιμωρεί τις παραπάνω παραβάσεις.

Η περιβάλλουσα ζώνη δεν αποτελεί τμήμα της επικράτειας, είναι όμως μια θαλάσσια ζώνη μέσα στην οποία το κράτος μπορεί να ασκεί περιορισμένη δικαιοδοσία (μειωμένη εθνική κυριαρχία).

2.- Ζώνη Αποκλειστικού Οικονομικού Ελέγχου (ΑΟΖ, Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, exclusive economic zone)

Σε κάθε παράκτιο κράτος αντιστοιχεί μια ζώνη μέσα στην οποία έχει κάποια κυριαρχικά δικαιώματα σχετικά με την έρευνα, την εκμετάλλευση, τη διατήρηση και τη διαχείριση των φυσικών πόρων που βρίσκονται μέσα σ’ αυτή τη ζώνη, είτε αυτοί οι πόροι είναι οργανικοί, είτε ανόργανοι και αυτό αφορά το βυθό, το υπέδαφος και τα υπερκείμενα ύδατα. Το πλάτος αυτής της ζώνης δε μπορεί να υπερβαίνει τα διακόσια ναυτικά μίλια από την βασική περιβάλλουσα γραμμή ή την ακτογραμμή.

Στενά και διεθνής ναυσιπλοϊα

Ένας από τους μείζονες λόγους για του οποίους οι μεγάλες ναυτικές δυνάμεις ήταν αντίθετες με την επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια ήταν το γεγονός ότι πάνω από εκατό στενά που χρησιμοποιούνται για την διεθνή ναυσιπλοΐα και έχουν πλάτος μέχρι 24 ν.μ. θα περιέρχονταν υποχρεωτικά στον εθνικό έλεγχο του παράκτιου κράτους και άρα θα μπορούσαν δυνητικά να αποκλείονται ή να υπόκεινται σε έλεγχο. Οι μεγάλες δυνάμεις επέμεναν ότι θα έπρεπε τα δικαιώματα που αντιστοιχούν στα διεθνή ύδατα και ειδικότερα η ανεμπόδιστη ναυσιπλοΐα και η υπέρπτηση αεροσκαφών θα έπρεπε να επιτρέπονται στα στενά αυτά. Αντίθετα τα παράκτια κράτη επεδίωκαν να ισχύει το καθεστώς της αβλαβούς διέλευσης. Στη σύμβαση για τα χωρικά ύδατα του 1958 θεσπίστηκε το λεγόμενο καθεστώς διέλευσης transit (transit passage). Σύμφωνα με αυτή την συμβιβαστική συμφωνία τα παράκτια κράτη κέρδισαν τον έλεγχο σε σχέση με την αλιεία, την ρύπανση, την θαλάσσια κυκλοφορία και άλλους πιθανούς κινδύνους που τα αφορούσαν. Σε αντάλλαγμα, παραχώρησαν την δυνατότητα υπέρπτησης αεροσκαφών συμπεριλαμβανομένων και των πολεμικών, ενώ κέρδισαν όλους τους περιορισμούς που ζητούσαν και είχαν να κάνουν με πυρηνοκίνητα σκάφη, πυρηνικά φορτία σκαφών και υποβρύχια.

αρχιπελαγικά κράτη

Ως αρχιπελαγικό κράτος ορίζεται εκείνο που αποτελείται από ένα ή περισσότερα αρχιπελάγη, ενώ μπορεί να περιλαμβάνει ξηρά, χερσόνησο και άλλα νησιά.

• Αρχιπέλαγος είναι μία ομάδα νησιών συμπεριλαμβανομένων και τμημάτων νησιών, η ενδιάμεση θάλασσα και τα άλλα φυσικά μορφώματα, τα οποία είναι τόσο στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους ώστε να αποτελούν μια αδιάσπαστη γεωγραφική, οικονομική και πολιτική οντότητα ή ιστορικά να θεωρούνται ως τέτοια. Ένα αρχιπελαγικό κράτος έχει δικαίωμα να χαράξει ευθείες βασικές περιβάλλουσες γραμμές οι οποίες να ενώνουν τα πιο απομακρυσμένα σημεία των πιο απομακρυσμένων νησιών του, υπό την προϋπόθεση:

– πρώτον, ότι μέσα στις βασικές ευθείες περιβάλλουσες γραμμές περιλαμβάνονται σαφώς τα κύρια νησιά του,

– δεύτερον, στη περιοχή που περικλείουν οι ευθείες περιβάλλουσες γραμμές,  η αναλογία θάλασσας προς ξηρά (συμπεριλαμβάνονται και οι ατόλες) να κυμαίνεται από ένα προς ένα ως το πολύ εννέα προς ένα: δηλαδή θάλασσα/ξηρά= 1/1 μέχρι το πολύ, θάλασσα/ξηρά=9/1.

– τρίτον, το μήκος αυτής της βασικής περιβάλλουσας γραμμής δεν πρέπει να ξεπερνάει τα 100 ναυτικά μίλια.

Στην πράξη οι περιορισμοί αυτοί περιορίζουν την ιδιότητα του αρχιπελαγικού κράτους σε πολύ λίγα κράτη (Ινδονησία, Φίτζι, Φιλιππίνες, Μπαχάμες και μερικά ακόμη).
Η θαλάσσια περιοχή που περικλείεται από τη βασική περιβάλλουσα γραμμή ονομάζεται αρχιπελαγικά ύδατα και εκεί το παράκτιο κράτος έχει εθνική κυριαρχία ενώ τα πλοία όλων των χωρών έχουν το δικαίωμα της αβλαβούς διέλευσης.

Περίκλειστα κράτη (Land-Locked States)

περίκλειστα κράτη (Land-Locked States) [Enlarge-agrandir-μεγαλώστε]

υφαλοκρηπίδα (continental shelf)

Μέχρι το 1945 η υφαλοκρηπίδα ήταν ένα γεωλογικό μόρφωμα το οποίο αφορούσε τους γεωλόγους κυρίως. Μετά το 1958 η υφαλοκρηπίδα είχε πλέον γίνει τόσο σημαντική που η πρώτη σύνοδος των Ηνωμένων Εθνών για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, έδωσε στα παράκτια κράτη τα αποκλειστικά δικαιώματα εκμετάλλευσης των πόρων της υφαλοκρηπίδας και του υπεδάφους της. Στη σύμβαση του 1958 για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας,  η υφαλοκρηπίδα ορίζεται ως: ο βυθός και το υπέδαφος των υποθαλάσσιων παράκτιων περιοχών που αρχίζει από τα χωρικά ύδατα και μέχρι την ισοβαθή των 200 μέτρων.

(*) 1 ναυτικό μίλι=1852 μέτρα,

(**) ταχύτητα πλοίου: 1 κόμβος=1 ναυτικό μίλι/ώρα

Σημειώσεις από το μάθημα:
«Πολιτική Γεωγραφία», της Ελ. Νένου & της Χρ. Μάντζιου,
7° εξάμηνο/Ιστορία, Κομοτηνή, Δεκέμβριος 2008.
Επιμέλεια δική μου

©-ΑνθρωποΓεωγραφίες

.

Short Link: http://wp.me/pcPJ9-4R

.

.

 

επικράτεια : θαλάσσιες ζώνες εθνικής δικαιοδοσίας

.

ΣΥΝΑΦΕΣ: Αιγαίο: χωρικά ύδατα/διεθνή ύδατα

©ΑνθρωποΓεωγραφίες

.

Short Link: http://wp.me/pcPJ9-3Z

.

.