Περίληψη: Η Ελλάδα έχει δεχθεί την τελευταία εικοσαετία πλήθος αλλοδαπών προερχομένων τόσο από ευρωπαϊκές χώρες όσο και από χώρες της Ασίας και της Αφρικής και οι μη έχοντες ελληνική υπηκοότητα και διαμένοντες στην χώρα μας εκτιμάται ότι υπερβαίνουν πλέον το 1 εκατομμύριο (10% του συνολικού πληθυσμού). H συμβολή των αλλοδαπών στη μεταβολή του πληθυσμού της χώρας μας ήταν καθοριστική την εικοσαετία 1991-2010 καθώς η συνολική αύξηση του μόνιμου πληθυσμού ανήλθε σε 1.112.000 άτομα (εκτίμηση ΕΛΣΤΑΤ) και το ισοζύγιο γεννήσεις-θάνατοι ήταν πλεονασματικό κατά μόνον 405.000 άτομα1. Ενώ όμως η αύξηση του πληθυσμού μας την τελευταία εικοσαετία αποδίδεται κυρίως, έμμεσα ή άμεσα, στους αλλοδαπούς και πληθώρα άρθρων και μελετών στην ελληνική βιβλιογραφία πραγματεύονται από πολλαπλές οπτικές γωνίες τα της μετάβασης της χώρας μας από παραδοσιακή χώρα εξαγωγής μεταναστών σε χώρα υποδοχής, ελάχιστα είναι εκείνα που εξετάζουν, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, την συμβολή των αλλοδαπών στην μεταβολή του συνολικού πληθυσμού και των ηλικιακών δομών του, ως και τις επιπτώσεις στην γεννητικότητα και την θνησιμότητα2. Στο άρθρο αυτό θα επιχειρήσουμε, με βάση τα στοιχεία γεννήσεων και θανάτων που αναφέρονται στην εξαετία 2004-20093 να αναδείξουμε την συμβολή αυτή των αλλοδαπών στις δυνάμεις φθοράς και ανανέωσης του πληθυσμού της χώρας τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Από την ανάλυσή μας προκύπτει ότι η συμβολή των αλλοδαπών τα τελευταία χρόνια —σαφώς διαφοροποιημένη χωρικά— είναι καθοριστική για την δημογραφική μας ισορροπία τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, και όλα δείχνουν ότι, αν δεν υπάρξουν συνταρακτικές αλλαγές, θα συνεχίσει να είναι και την επόμενη δεκαετία.
The Uninvited: Refugees at the Rich Man’s Gate (Οι Απρόσκλητοι: Πρόσφυγες στην Πόρτα του Πλούσιου)
Βιβλιοπαρουσίαση της Θεοπίστης-Ελένης Πασχαλάκη, 7ο εξάμηνο, Νοέμβριος 2010.
Το βιβλίο προσπαθεί να ρίξει φως στις ελάχιστα γνωστές ζωές και στους κόσμους αυτών που προσπαθούν να κρυφτούν από τους προβολείς της αστυνομίας σε κάποια Ιταλικά λιμάνια , αυτών που ρίχτηκαν από λαθρέμπορους στη θάλασσα , όταν οι δεύτεροι προσπαθούσαν να ξεφύγουν από την αστυνομία, αυτών που πέθαναν από ασφυξία μέσα σε φορτηγά κάτω από τη Μάγχη ή που πέθαναν από δίψα προσπαθώντας να περάσουν τη Σαχάρα. Ιστορίες , που ο συγγραφέας γνώρισε κατά τις συνεντεύξεις μεταναστών και προσφύγων στο Μαρόκο, την Ισπανία, την Ιταλία, το Κοσσυφοπέδιο, την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και στην Αλβανία, ώστε να γίνουν κατανοητές οι δυσκολίες που οι άνθρωποι αυτοί αντιμετωπίζουν για να καταφέρουν να περάσουν τις πύλες και τείχη του φρουρίου «Ευρώπη». Λόγοι που σπρώχνουν τους ανθρώπους στη μετανάστευση, είναι η ανεργία, η ακραία φτώχεια , τα ολοκληρωτικά πολιτικά καθεστώτα. Τα δίκτυα διακίνησης λαθρομεταναστών, που συχνά συνδέονται με οργανώσεις τύπου μαφίας, αποτελούν τον κυριότερο τρόπο για να εισέλθουν στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από τη μια οι οικονομικοί μετανάστες που θέλουν να βελτιώσουν τη ζωή τους κι από την άλλοι οι αιτούντες άσυλο πρόσφυγες. Κατέγραψε πολυάριθμες μαρτυρίες των μεταναστών στο Κέντρο Προσφύγων Calamocarro Center στην Ceuta. Παρόλο που η ισπανική αστυνομία περιπολεί στα τείχη γύρω από τη Ceuta, είναι εντυπωσιακό το θάρρος των μεταναστών από την Αφρική και η δύναμη της θέλησης τους, ώστε τα τείχη να αποδεικνύονται αναποτελεσματικά για την πρόληψη της εισόδου τους. Η Ιταλία και η Ισπανία είναι δύο από τα πιο σημαντικά σημεία εισόδου στην Ευρώπη για παράνομους μετανάστες και επομένως υπόκεινται σε πολύ στενή και αυστηρή παρακολούθηση. Για εκείνους που προέρχονται από τη Δυτική Αφρική, υπάρχουν δύο κύριοι άξονες της μετανάστευσης, οι οποίοι ελέγχονται από λαθρέμπορους: ο δυτικός άξονας, μέσω του οποίου οι άνθρωποι φτάνουν στη Ceuta ή τη Melilla και στη συνέχεια επιχειρούν να διασχίσουν τη Μεσόγειο, και ο ανατολικός μέσω της Λιβύης και της Τουρκίας ή του Λίβανου, πριν επιχειρήσουν να εισέλθουν στην Ευρώπη, παράλληλα με πολυάριθμους Κούρδους, Κοσοβάρους, Τούρκους, Ιρακινούς, Αλβανούς, ακόμη και Κινέζους. Πάνω στα σκάφη τόσο της Ισπανικής Guardia Civil όσο και της Ιταλικής Guardia di Finenza, ο συγγραφέας έγινε μάρτυρας πολλών περιστατικών. Το βιβλίο αποτελείται από δύο μέρη , το ένα αφιερωμένο στους πρόσφυγες και το άλλο στους οικονομικούς μετανάστες. Το πρώτο περιλαμβάνει την ιστορία των προσφυγικών ρευμάτων στην Ευρώπη από το 1920 μέχρι σήμερα. Επίσης αναλύει τις σημερινές τάσεις σε ό, τι αφορά το άσυλο, τις πολιτικές και τη σταδιακή απώλεια της σημασίας των προγραμμάτων όπως το πρόγραμμα μετεγκατάστασης των προσφύγων της Ύπατης Αρμοστείας. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, ο Ganding συζητά τη σημασία των εμβασμάτων για τις οικονομίες των χωρών αποστολής, αναλύει τους κύριους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι μεταναστεύουν και προχωράει στην παροχή στατιστικών στοιχείων που αφορούν τις νέες μορφές φτώχιας και του κοινωνικού αποκλεισμού , την αύξηση του επιπέδου των εθνοτικών συγκρούσεων και μια τάση εμφάνισης ρατσισμού και εχθρικής συμπεριφοράς εκ μέρους των αυτόχθονων πληθυσμών. Η βασική κριτική που ασκείται στο βιβλίο είναι για το ότι δεν προτείνονται συγκεκριμένες λύσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος. Ωστόσο, τονίζεται η ανάγκη να ενισχυθεί η συνεργασία με τις χώρες προέλευσης των οικονομικών μεταναστών, προκειμένου να ξεπεραστεί η κατάσταση αυτή και να σχεδιαστούν ρεαλιστικές πολιτικές που να αποσκοπούν στην προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης. Η απομόνωση των μεταναστών σίγουρα δεν θα δώσει λύση στο πρόβλημα. Το βασικό πλεονέκτημα αυτού του βιβλίου είναι η προσεκτική ανάλυση της εξέλιξης της Ευρώπης στην οποία ζούμε σε ό,τι αφορά το ρόλο της ως φιλοξενούσας κοινωνίας για μετανάστες. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί το ζήτημα των πολιτικών μετανάστευσης σε επίπεδο ΕΕ, η βιωσιμότητα της σημερινής διωκτικής πολιτικής των μεταναστευτικών ροών είναι αμφισβητήσιμη, και μπορεί, μακροπρόθεσμα, να οδηγήσει σε μια κατάσταση πολύ πιο δυσεπίλυτη. Αντιμετωπίζουμε σήμερα υψηλότερα ποσοστά θανάτου, την ποινικοποίηση των παράνομων προσώπων, τον αποκλεισμό των μεταναστών, την ενίσχυση των εγκληματικών δικτύων που ωφελούνται από τη σημερινή κατάσταση και την καταστροφή του κοινωνικού ιστού των κοινωνιών μας.
Ο συγγραφέας Jeremy Harding, είναι μέλος του London Review of Books Έχει γράψει τα βιβλία: –Small Wars, Small Mercies: Journeys in Africa’s Disputed Nations -The Uninvited: Refugees at the Rich Man’s Gate, τοοποίοαρχικάδημοσιεύτηκεστην LRB και τιμήθηκεμετοβραβείοδημοσιογραφίαςMartha Gellhorn (2001) –Mother Country, 2006
ΑνθρωποΓεωγραφίες 